نمازهای مستحبّی:

مسئله 225 ◄ خواندن چهار رکعت نماز قبل از فرض عصر مستحبّ است و همچنین است خواندن آن (چهار رکعت) قبل از فرض عشاء و بعد از آن.

دلیل:

الله ﷻ رحمت کند کسی را که قبل از عصر چهار رکعت بخواند. (صحیح ابن خزیمه ج2ص206 - سنن الترمذی ج2ص436 - سنن ابی داود ج4ص149)

سنّت نگفتن آن به خاطر این است که در حدیث مداومت این چهار رکعت نیامده است. (الهدایه و البنایه ج2ص509)

و چهار رکعت قبل از عشاء نیز ذکر نشده و به خاطر عدم مداومت بر آن می باشد. (الهدایه و البنایه ج2ص510)

مسئله 226 ◄ خواندن نماز نفل بیش از چهار رکعت با یک سلام، در روز مکروه است.

یعنی خواندن نماز به یک نیت و تکبیر تحریمه بیش از چهار رکعت مکروه است. 

و سلام دادن به چپ و راست یک سلام محسوب می شود.

دلیل:

زیرا نصّی (حدیث یا آیه ای) در این باره وارد نشده است. (البنایه ج2ص513)

مسئله 227  ◄و چهار رکعتی خواندن نفل در شب و روز افضل است (یعنی با یک سلام چهار رکعت خواندن نفل از دو رکعت دو رکعت خواندن و یا شش رکعت شش رکعت خواندن بهتر است).

مسئله 228 ◄ و در شب، خواندن بیش از هشت رکعت با یک سلام مکروه است.

دلیل:

از حضرت عائشه (رض) از نماز شب رسول الله ﷺ سؤال شد و ایشان فرمودند: وقتی نماز عشاء را با جماعت می خواندند به خانه بر می گشتند و چهار رکعت نماز می خواندند ....... (سنن ابی داود ج4ص223)

این دلیل بر نماز شب می باشد و دلیل برای نماز روز: از حضرت عائشه (رض) در باره ی نماز ضحی (نمازی که در وقت چاشتگاه یعنی بر آمدن آفتاب خوانده می شود) پرسیده شد و وی گفتند: بله؛ چهار رکعت می خواندند و اگر نیز دلش می خواست بیشتر می خواندند. (سنن الکبری للبیهقی ج4ص155 - مسند امام احمد ج7ص137 - سنن ابن ماجه ج1ص439) )

مسئله 229 ◄ اگر شخصی نماز نفل را شروع کند پس بر وی لازم و واجب است که آن را تمام کند.

دلیل:

ترجمه آیه: ای مؤمنان، از الله ﷻ و رسولش ﷺ اطاعت کنید و اعمال خود را باطل نکنید. (سوره ی محمد آیه 33)

در این جا نفل از اعمال صالح می باشد و ما مأمور هستیم که آن را تمام کنیم و اگر نیز آن را نقض کردیم باید آن را قضاء کنیم و ابطال عمل حرام است. (البنایه ج2ص530) 

زیرا رسول الله  ﷺبه حضرات عائشه و حفصه (رض) امر به قضاء روزه ي نفلی که شروع کرده و بعد افطار کرده بودند نمود. (مصنف ابن ابی شیبه ج2ص445 - سنن الکبری للبیهقی ج6ص344 - موطا مالک ج2ص189 - مجمع الزوائد ج3ص459 - مسند البزار ج12ص150)

مسئله 230 ◄ و نماز و روزه در معنی عبادت بودن یکسان می باشند.

مسئله 231 ◄ اگر شخصی به گمان اینکه نماز فرضش را نخوانده و با این گمان نماز را شروع کند و بعد به خاطر بیاورد که آن فرض را اداء کرده است، در این صورت بر وی لازم نیست که آن را تمام کند و اگر نیز تمام کند برای وی نماز نفل حساب کرده می شود.

مسئله 232 ◄ اگر شخصی نماز نفلی را شروع کند و نیّت وی هر چند رکعت که باشد، اگر نمازش را نقض کند (چه در شفع اول و چه در شفع دوم) بر وی قضاء دو رکعت واجب می شود.

دلیل:

زیرا هر شفع (دو رکعت) نفل نمازی جدا از شفع دیگر می باشد؛ گرچه با یک نیّت اداء شود. (الهدایه و البنایه ج2ص529 – البحر الرائق ج2ص40 - مراقی الفلاح ج1ص111 - مجمع الانهر ج1ص128 )

مسئله 233 ◄ اگر شخصی نماز نفل چهار رکعتی را شروع کند و در دو رکعت اوّل قرائت را ترک کند پس نیّت وی باطل است؛ یعنی نمی تواند شفع دوم (دو رکعت دوم) را شروع کند.

پس همان دو رکعت را باید قضاء بکند. این نزد امام اعظم (رض) می باشد.

دلیل:

زیرا هر شفع نفل نمازی جداگانه است و ترک قرائت در یک رکعت حکمی است که در آن مجتهدین اختلاف دارند ولی در فساد نمازي كه در دو ركعت آن قرائت ترک شده باشد خلافی نیست. (الهدایه و  البنایه ج2ص534)

مسئله 234 ◄ و نزد امام محمد (رض) ترک قرائت در یک رکعت نیّت را باطل می کند؛ یعنی نمی تواند شفع دوم را شروع کند.

دلیل:

زیرا شفع اول با ترک قرائت در یک رکعت بالاجماع باطل شد و تحریمه (نیّت) با فساد افعال باقی نمی ماند. (الهدایه و البنایه ج2ص532و533)

مسئله 235 ◄ و نزد امام ابویوسف (رض) تحریمه (نیّت) باطل نمی شود بلکه اداء آن باطل می شود.

دلیل:

زیرا قرائت رکن زائد نماز می باشد ولی از آنجا که اداء بدون قرائت صحیح نیست گفتیم که اداء فاسد است و نیّت باقی؛ پس شروع شفع دوم صحیح است. (الهدایه و البنایه ج2ص533)

مسئله 236 ◄ نتیجه ی اقوال ائمه این می شود که در مسائلی چند، تعداد رکعاتی که باید قضاء شود، بنا بر قول هر یک از امامان (رض) متفاوت خواهد بود.

صورت مسئله به این طریق خواهد بود:

شخصی نیّت می کند که چهار رکعت نماز نفل اداء کند:

اگر آن شخص در شفع اول قرائت یک رکعت را ترک کند و در شفع دوم قرائت هر دو رکعت را ترک کند و یا قرائت یکی از آن ها را، پس نزد امام اعظم (رض) آن شخص باید چهار رکعت قضاء کند ولی نزد امام محمد (رض) دو رکعت را باید قضا کند.

و اگر در شفع اوّل قرائت هر دو رکعت را ترک کند، پس وی حقّ شروع شفع دوّم را ندارد؛ پس نزد امام اعظم (رض) و امام محمد (رض) باید دو رکعت قضاء کند و نزد امام ابویوسف (رض) هر شفعی که در آن ترک قرائت باشد آن شفع باید قضاء شود. پس اگر در هر دو شفع ترک قرائت یافت شود پس چهار رکعت قضاء کند و اگر در یک شفع ترک قرائت یافت شود پس همان شفع را قضاء کند.

مسئله 237 ◄ اگر شخصی نماز نفل را با نیّت چهار رکعت شروع کند و بعد از رکعت دوم (برای التّحیات) ننشیند یا اینکه دو رکعت خوانده و نمازش را تمام کند، در این صورت قضاء بر وی واجب نیست.

 دلیل:

گرچه هر شفع نفل نمازی جداگانه محسوب می شود ولی در اینجا نفل را مانند فرض در نظر گرفته شده است. (شرح الوقایه عبیدالله بن مسعود ج1ص206)

مسئله 238 ◄ نفل را می توان در حال سواره بر وسیله ي نقلیه با ایماء خواند و به هر جهتی که می تواند رو کند آن قبله حساب خواهد شد.

ایماء: رکوع و سجود را با سر انجام دادن؛ یعنی به عنوان رکوع سر را تا نیمه خم می کنیم و برای سجده از آن بیشتر خم می کنیم.

دلیل:

از حضرت ابن عمر (رض): رسول الله  ﷺرا دیدم که رو به خیبر و در حالی که سوار بر الآغ است نماز می خواندند. (در مدینه خیبر خلاف جهت قبله می باشد). (مسند امام احمد ج2ص192 - معجم الطبرانی الکبیر ج12ص335 - مصنف ابن ابی شیبه ج2ص377 - مستخرج ابی عوانه بيان إباحة الوتر في السفر على الراحلة حيث ما توجهت به - مسندالطیالسی ج2ص410 – مسند الشافعی ج1ص74 - صحیح ابن حبان ج3ص332)

مسئله 239  ◄این عمل (خواندن نماز در حال سواره) در خارج از آبادی صحیح است. 

مسئله 240 ◄ نفل را می توان نشسته خواند هر چند بر ایستاده خواندن قادر باشد.

دلیل:

رسول الله ﷺ: خواندن نماز به صورت نشسته ثوابش نصف نماز کسی است که ایستاده می خواند. (سنن النسائی الکبری ج1ص430 - معجم الطبرانی الکبیر ج12ص282 – الآثار لابی یوسف باب افتتاح الصلاه - مسند امام احمد ج4ص440 - سنن ابن ماجه ج1ص388 - صحیح ابن خزیمه ج2ص235)

مسئله 241 ◄ و نفل را ایستاده شروع کرده و نشسته ادامه دادن مکروه است.

مسئله 242 ◄ اگر در حالی که سوار بر وسیله ای است نماز را شروع کند و در حالت نماز از آن وسیله پائین آید، پس وی می تواند به نمازش ادامه دهد ولی اگر عکس این عمل باشد حقّ ادامه ي نماز را ندارد. (در پائین شروع کند و بخواهد باقی نماز را سواره بخواند).

دلیل:

زیرا احرام (نیّت) سواره بر این بود که اگر رکوع و سجود انجام دهد جائز است؛ پس با فرود آمدن رکوع و سجود را انجام داد ولی در حالت دوم وی انجام رکوع و سجود را بر خود لازم کرد که با سوار شدن از آن عاجز گشت؛ پس نمی تواند ادامه دهد. (الهدایه و البنایه ج2ص548)