فصل19: نماز بر میّت (جنازه)

کارهائی که بر فرد در حال مرگ انجام داده می شود:

مسئله 367 ◄ 1) فردي را كه در حال مرگ باشد، سنّت است در حالي كه به پهلوي راست خوابانده شده روي وي را به سوي قبله كرده شود.

دليل:

رسول الله ﷺ وقتي به مدينه رسيدند از براء بن عازب (رض) پرسيدند (از احوال وی جویا شدند)؛ به وي گفتند كه او وفات يافته است و وصيّت كرده كه وقتي هنگام مرگ وي مي رسد وي را رو به قبله گردانده شود؛ رسول الله ﷺ فرمودند: با فطرت موافق آمده است (يعني در اين وصيّت بر دين بوده است). (سنن الكبري للبيهقي ج5ص235 - المستدرك علي الصحيحين ج1ص504)

از براء بن عازب (رض) (صحابي): رسول الله ﷺ به من گفتند: وقتي مي خواهي بخوابي وضوء بگير و بعد بر سمت راستت بخواب و اين دعاء (اللّهمَّ أَسْلمتُ وَجهي إِليكَ، و فَوَّضْتُ أمري إِليكَ، و أَلجَأتُ ظَهرِي إِليكَ، رَغبةً و رهبةً إِليكَ، لا مَلْجَأ و لا مَنْجا منكَ إِلاّ إِليكَ. اللّهمَّ آمنتُ بكِتابكَ الذي أنْزَلتَ، و بِنَبِيِّكَ الذي أَرسلتَ) را بخوان و اگر در اين شب بميري همانا بر فطرت (دين اسلام) مرده اي. (صحيح بخاري ج1ص97 - سنن ابي داود ج13ص388 - سنن النسائي الكبري ج6ص195)

ترجمه: بار الها چهره ام را تسلیم تو نمودم و امور و کارهای خود را به تو سپردم و به تو پناه بردم از روی میل به تو و از روی ترس از تو، پناه و مکان خلاصی از تو نیست مگر خودت. یا رب ایمان آوردم به کتابت که نازل کرده ای و به نبیت که فرستاده ای.

مسئله 368 ◄ و قول اختیار شده، اين است كه به پشت خوابانده شود و پاهايش به طرف قبله کرده شود.

دليل:

زيرا با اين كار روح راحتتر از بدن خارج مي شود. (الهدايه و البنايه ج3ص175 - البحر الرائق ج2ص183 - فتح القدير ج2ص104)

مسئله 369 ◄ 2) و به وي كلمه ی شهادت تلقين كرده شود (افراد كنار وي كلمه ی شهادت را تكرار كنند).

دليل:

رسول الله ﷺ: به مردگان (كساني كه در شرف مرگ هستند) كلمه ی «لا اله الا الله» را تلقين كنيد. (صحيح مسلم ج6ص183 - مسند امام احمد ج3ص368 - سنن الترمذي ج4ص15 - سنن ابي داود ج8ص386)

مسئله 370 ◄ 3) خواندن سوره ی یس:

نزد ميّتي (در حال مرگ) سوره ي يس خوانده نمي شود مگر اينكه جان دادن وي بر وي آسان كرده مي شود. (جامع المسانيد و المراسيل ج6ص407 - كنز العمال ج1ص3168)

رسول الله ﷺ: بر مردگان خود سوره ي يس بخوانيد. (مشكاه المصابيح ج1ص454 - مسند الطيالسي ج1ص498)

در اين حديث و احاديث بالا دو احتمال وجود دارد؛ يكي اينكه بر كساني كه در حال مرگند بخوانيد و تلقين كنيد و ديگري اينكه بر كساني كه مرده اند اين كارها را انجام دهيد.

مسئله 371 ◄ 4) وقتي بمیرد چانه هايش بسته شود.

مسئله 372 ◄ 5) و چشم هايش نیز بسته شود.

دليل:

 از رسول الله ﷺ: وقتي پيش مردگانتان حاضر شديد چشم هاي وي را ببنديد؛ زيرا چشم ها روح را نظاره مي كنند و به نگاه آن را دنبال مي كنند و در باره ي میّت خود چيزهاي خوب را بگوئيد؛ زيرا فرشتگان حاضر به گفته ي اهل میّت آمين مي گويند. (مسند امام احمد ج5ص107 - سن ابن ماجه ج1ص467)

زيرا اين كار ميراث از سلف صالح مي باشد و در اين كار خوش منظر شدن میّت مي باشد. (الهدايه و البنايه ج3ص178 - البحر الرائق ج2ص183)

مسئله 373 ◄ 6) تخت (تختي كه در آن ميّت (مرده) را غسل داده مي شود) و كفن (لباس ميّت) وي را خوشبو گردانيده شود و شمارش اين كار فرد باشد.

يعني وقتي چيز خوشبو كننده استعمال مي شود، عدد استعمال آن فرد باشد؛ مثلاً سه يا پنج يا هفت.

دليل:

 زيرا در اين كار تعظيم و احترام به میّت است.

وتر «فرد» انجام داده مي شود؛ زيرا رسول الله ﷺ فرموده اند: الله ﷻ فرد است و فرد را نیز دوست دارد. (فرد: ضد زوج يعني عدد فرد). (سنن الدارمي ج1ص371 - صحيح ابن خزيمه ج2ص139 - سنن الكبري للبيهقي ج4ص5)

رسول الله ﷺ: وقتي میّت را تجمير (بخور بوي خوش دور وي گرداندن با مشك عنبر و مانند آن) مي كنيد، آن را فرد انجام دهيد. (سنن الكبري للبيهقي ج5ص274 - المستدرك علي الصحيحين ج1ص506 - مسند ابي يعلي ج4ص197)

مسئله 374 ◄ 7) بعد میّت را بدون اينكه مضمضه و استنشاق داده شود غسل داده مي شود. (داخل دهان و بيني وي شسته نمي شود).

دليل:

زيرا وضوء سنّت غسل است ولي چون خارج كردن آب از دهان و بيني متعذّر است آن را ترك كرده مي شود. (الهدايه و البنايه ج3ص183 - البحر الرائق ج2ص183)

مسئله 375 ◄ 8) ناخن هاي میّت گرفته نمي شود.

مسئله 376 ◄ 9) موهاي وي را شانه كرده نشود.

دليل:

حضرت عائشه (رض) وقتي ديدند که ميّتي را دارند شانه مي كنند گفتند كه براي چه شانه مي كنيد. (فائده اي در شانه كردن نيست). (سنن الكبري للبيهقي ج5ص246 - مصنف عبدالرزاق ج3ص436 - الاثار لابي يوسف باب في غسل الميت و تكفينه)

زيرا اين كارها براي زينت است و میّت از زينت بي نياز است و در فرد زنده براي نظافت می باشد. (الهدايه و البنايه ج3ص190)

مسئله 377 ◄ 10) بر سر و ريش و سجده گاه هاي وي (سجده گاه وي يعني جاهايي كه در هنگام سجده به زمين مي خورد (پاها، زانوها، پيشاني و دست ها)) حنوط كرده شود (حنوط؛ خوشبو كردن ميّت).

دليل:

از ابن مسعود (رض): بر سجده گاه هاي میّت كافور گذاشته مي شود. (مصنف ابن ابي شيبه ج3ص131 - نصب الرايه باب الجنائز - سنن الكبري للبيهقي ج5ص274)

سجده گاه: اعضايي كه در سجده به زمين مي خورد را سجده گاه هاي انسان گفته مي شود.

زيرا (با توجه به روايات وارد شده در اين باره) خوشبو كردن میّت سنّت است. (الهدايه و البنایه ج3ص188 - البحر الرائق ج2ص183 - اللباب في شرح الكتاب ج1ص95 - مجمع الانهر ج1ص178)