فصل اقاله (احکام فسخ یک معامله بعد اتمام آن)

مسئله 108◄ اقاله: فسخ بیع است در حق طرفین معامله؛ پس اگر مبیع بچه بیاورد اقاله باطل می‌شود.

مثلاً گاوی را فروخته باشد و بعدازآن و قبل از فسخ بچه بیاورد، دیگر حق فسخ کردن بیع را ندارد.

مسئله 109◄ اقاله در حق شخص ثالث (غیر از طرفین معامله)، بیع محسوب می‌شود، پس اگر مبیع زمین باشد، حق شفعه ثابت است.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: هر کس معامله‌ی شخص پشیمان از معامله‌اش را برایش فسخ کند پس الله ﷻ نیز از لغزش‌های او در قیامت گذشت کند. (مسند البزار ج15 ص374 - شرح مشکل الاثار ج13ص314 - الاختیار لتعلیل المختار ج2ص11)

و معنی اصلی اقاله در لغت نیز فسخ است، پس در حق طرفین معامله فسخ حساب می‌شود؛ و در حق دیگری معامله‌ای جدید است؛ زیرا برای فسخ نیز عقد لازم است. (الهدایه ج3ص55)

اگر زیادتی در مبیع حاصل شود دیگر فسخ غیرممکن است؛ زیرا فسخ آن است که چیزی را که فروخته پس بگیرد. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص11)

مسئله 110◄ اقاله به مثل ثمن اول درست است و اگر غیر جنس ثمن اول انجام شود یا به بیش از آن و یا کمتر از آن، باز به ثمن اول اقاله واقع می‌شود و شرط باطل است. اگر مبیع را نقصانی رسیده باشد در این صورت به کمتر از ثمن اول نیز درست است.

دلیل:

زیرا اقاله فسخ است و فسخ یعنی پس دادن مبیع و پس گرفتن قیمتی که برای آن پرداخته است. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص11)

مسئله 111◄ اقاله با هلاک ثمن ممتنع نمی‌شود بلکه با هلاک مبیع ممتنع می‌گردد.

دلیل:

زیرا هلاک ثمن (قیمت توافق شده) بیع را باطل نمی‌کند پس اقاله را نیز باطل نمی‌کند؛ زیرا ثمن مقصود معامله نیست. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص12)

مسئله 112◄ اگر مقداری از کالای معامله‌شده هلاک شده باشد پس اقاله در مورد باقی‌مانده‌ی آن کالا واقع می‌شود.

دلیل:

زیرا بیع در باقی‌مانده مبیع موجود است، پس فسخ بر آن مقدار واقع می‌شود. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص12)