فصل اجاره فاسده:

مسئله 27◄ شروطی که بیع را فاسد می‌کند، اجاره را نیز فاسد می‌کند.

دلیل:

زیرا اجاره نیز مانند بیع، فروش شیء در مقابل شیء دیگر است و همچنین اجاره نیز مانند بیع بعضی‌اوقات فسخ می‌شود و بعضی‌اوقات اقاله، پس شروطی که بیع را فاسد کند، اجاره را نیز فاسد می‌کند. (البحر الرائق ج7ص311)

مسئله 28◄ در اجاره‌ی فاسد، «اجر مثل» واجب می‌شود ولی نباید از اجرت توافق شده و نام‌برده شده بیشتر باشد.

اجر مثل مزد و اجاره بهایی که بین مردم متعارف است.

دلیل:

زیرا اجر توافق شده وقتی واجب می‌شود که عقد صحیح و درست باشد؛ پس وقتی عقد فاسد باشد، قیمت عرفی آن واجب می‌شود همچنان که در بیع فاسد حکم چنین است ولی از قیمت توافق شده نباید بیشتر باشد؛ زیرا منافع یک شیء را قیمتی نیست مگر با عقد قیمت برای منفعت و هر دو بر این قیمت توافق کرده بودند، پس نباید از آن بیشتر باشد. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص57)

مسئله 29◄ اجاره‌ی خانه به قیمت هرماه فلان تومان، بدون اینکه ذکر کنند که چه مدت اجاره خواهد بود، در مورد ماه اول اجاره درست است و در بقیه با ساکن شدن در اول هرماه تمدید می‌شود.

دلیل:

درست بودنش ماه اول برای این است که مدت اجاره معلوم است و درست نبودنش در مورد بقیه برای این است که مدت مجهول است و وقتی در اول هرماه ساکن باشد، به‌منزله‌ی تمدید اجاره است؛ زیرا در اول هرماه معلوم می‌شود که هر دو طرفِ اجاره، بر این اجاره راضی هستند. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص58)

مسئله 30◄ اگر تاریخ شروع اجاره معلوم کرده شود، از همان تاریخ مشخص‌شده شروع می‌شود و اگر ذکر نشود، از وقت عقد شروع می‌گردد.

دلیل:

زیرا تمامی اوقات، وقت اجاره هستند پس اگر وقتی تعیین نشود، از ابتدای وجود سبب آن همان، عقد اجاره است، محسوب می‌شود. (درر الحکام ج2ص232)

مسئله 31◄ اگر اجاره اول ماه شروع شود، پس برای هرماه رؤیت هلال ماه معتبر است و اگر در اول ماه نباشد پس روزشمار محسوب می‌شود. همچنین است عدت طلاق برای زنی که حیض نمی‌بیند.

دلیل:

زیرا در شرع برای شروع یک ماه رؤیت هلال شرط است و اگر سر ماه نباشد، پس بدل آن یعنی روزشمار حساب می‌شود. (درر الحکام ج2ص232)

مسئله 32◄ اجاره‌ی حمام صحیح است.

دلیل:

زیرا اجاره‌ی حمام در بین مردم متعارف است و همه به آن عمل می‌کنند و جهالت موجود در نوع استفاده را همه‌ی مردم قبول دارند و باعث نزاع نمی‌شود. (البنایه ج10ص276)

مسئله 33◄ اجاره‌ی حجّام نیز صحیح است.

دلیل:

زیرا رسول‌الله ﷺ حجامت کردند و مزد آن را به حجّام دادند. (البنایه ج10ص276)

مسئله 34◄ اجاره‌ی زنی برای شیر دادن و برای تربیت بچه در مقابل اجرت معین، صحیح است.

دلیل:

قرآن کریم: اگر برای شما فرزندانتان را شیر دهند، پس مزد آنان را بپردازید. (سوره الطلاق/6)

و حضرت رسول‌الله ﷺ به پیامبری مبعوث شدند و مردم به این کار مبادرت می‌کردند و حضرت ﷺ از آن منع نکرده‌اند. (المبسوط للسرخسی ج15ص118)

مسئله 35◄ همچنین اجاره در مقابل تأمین طعام و لباس زن نیز صحیح است؛ و زوج این زن می‌تواند با وی نزدیکی داشته باشد ولی نه در خانه‌ی مستأجر (کسی که برای تربیت وی را استخدام کرده است).

دلیل:

قرآن کریم: و بر کسی که به خاطرش فرزند آورده است یعنی پدر لازم است که خوراک و پوشاک مادر را بدهد. (سوره بقره/233)

در این آیه تأمین رزق (طعام و غذا) و لباس را بر عهده‌ی پدر نهاده است و بین اینکه این کسی که شیر می‌دهد مادر کودک است یا نیست فرقی نگذاشته است. (بدائع الصنائع ج4ص194و 5)

و حق نزدیکی به زن برای شوهر ثابت است و کسی نمی‌تواند از آن منع کند و خانه از برای کارفرمای زن است، پس کسی بدون اجازه‌ی وی حق داخل شدن به آن خانه را ندارد. (درر الحکام ج2ص232)

مسئله 36◄ اگر زنی بدون اجازه‌ی شوهرش برای شیر دادن کودکی خود را مزدور کسی قرار داده باشد پس اگر شوهر بودن شوهر این زن معلوم باشد پس حق فسخ اجاره برای این مرد ثابت است.

دلیل:

زیرا این اجاره خللی در حق زوج ایجاد می‌کند، پس حق جلوگیری از این خلل را دارد. (درر الحکام ج2ص232)

مسئله 37◄ اگر زن اقرار کند که وی شوهرش است، این مرد حق فسخ اجاره را ندارد.

دلیل:

زیرا اجاره با عقد بر وی لازم شده است، پس قول زن در حق مستأجر غیر مقبول است. (درر الحکام ج2ص232)

مسئله 38◄ اگر این زن مریض شود و یا حامله شود، اهل کودک حق فسخ اجاره را دارند.

دلیل:

زیرا شیر زن حامله و مریض به کودک آسیب می‌زند. (درر الحکام ج2ص233)

مسئله 39◄ زنی که برای شیر دادن استخدام‌شده است، شستن بچه و شستن لباس وی و اصلاح طعام بچه و روغن (کرم) زدن به بچه بر عهده وی می‌باشد و پرداخت اجرت آن زن و همچنین قیمت لوازم مصرفی بچه بر عهده‌ی پدر بچه است.

دلیل:

زیرا در عرف این کارها بر عهده‌ی زن شیرده است. (درر الحکام ج2ص233)

مسئله 40◄ اگر این زن بچه را با شیر گوسفند و یا با غذا دادن، مدت اجاره را به پایان برساند، برای وی اجرتی ثابت نیست.

دلیل:

زیرا این کار اجاره می‌شود نه شیردادن. (الاختیار لتعلیل المختار ج2ص59) یعنی صاحب کودک وی را برای شیر دادن استخدام کرده است نه‌فقط برای نگهداری کودک.

مسئله 41◄ اجرت گرفتن برای عبادات از قبیل اذان و امامت و تعلیم قرآن صحیح نیست. در این زمان فتوی بر درست بودن است.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: نماز را به‌مانند ضعیف‌ترین قومت بخوان و مؤذنی را که برای اذانش مزد می‌گیرد به مؤذنی نگیر. (البنایه ج10ص280)

رسول‌الله ﷺ: قرآن بخوانید و به‌وسیله‌ی آن نخورید. (البنایه ج10ص278)

مسئله 42◄ اجرت در مقابل کار حرام جایز نیست مانند اجرت برای آوازخوانی و نوحه‌خوانی.

دلیل:

زیرا این اشیاء حرام و از آن‌ها نهی شده است و بر شیء حرام اخذ اجرت جایز نیست. (حاشیة الشلبی علی تبیین الحقائق ج5ص125)

مسئله 43◄ اجرت برای برجستاندن حیوان نر بر ماده نیز درست نیست.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ از اجرت عسب التیس نهی فرموده‌اند. (مسند احمد ج4ص337 - صحیح البخاری ج3ص94 - البنایه 10ص277)

عسب التیس: بر جهانیدن حیوان نر بر ماده برای جفت‌گیری.

مسئله 44 ◄ اجاره‌ی شیء مشاع (شریکی) درست نیست مگر اینکه به شریک خودش اجاره دهد.

صورت‌مسئله‌ی آن این‌گونه است که دو کس خانه‌ی شریکی دارند، اگر یکی از شریک‌ها بخواهد سهم خود را اجاره دهد پس اگر به شریک خودش باشد درست است و اگر به کسی دیگر باشد جایز نیست؛ و این قول امام اعظم (رض) است و امامین (رض) آن را جایز می‌دانند.

دلیل:

دلیل امام اعظم (رض): زیرا وی بر تسلیم شیء اجاره داده‌شده قادر نیست؛ زیرا سهم کسی دیگر نیز همراه وی می‌باشد و اجاره با تسلیم جایز می‌گردد. (الهدایه ج3ص238)

مسئله 45◄ اجاره‌ی آسیاب و مانند آن در مقابل قسمتی از آرد آن جایز نیست.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ از قفیز طحان نهی فرموده‌اند. (المبسوط للسرخسی ج15ص83)

قفیز طحان: گندمی را به آسیابان تحویل دهد تا در مقابل یک‌چهارم از آرد حاصل از آن، برایش آرد کند.

مسئله 46◄ جمع بین عمل و وقت جایز نیست. مثلاً بگوید: اگر در یک روز فلان قدر کار انجام دهی، فلان مقدار اجر و مزد می‌دهم.

دلیل:

زیرا در این صورت شیء مورد اجاره مجهول است؛ یعنی بین اینکه اجاره در وقت است یا منفعت مجهول است و در عمل نفع مستأجر (کارفرما) است و در مدت نفع اجیر (کارگر) و هرکدام نفع خود را نظر خواهند کرد و به نزاع و دعوا خواهد انجامید. (الهدایه ج3ص240)