أحْكَامُ المُرْتَّدِّ:

احکام متعلق به مرتد (از اسلام خارج‌شده):

 مسئله 60 ◄ اگر کسی مرتد شود از وی خواسته می‌شود که به اسلام برگردد و اگر شبهه‌ای برایش پیش‌آمده باشد پاسخ داده شود و اگر مهلت خواست تا سه روز مهلت داده شود پس اگر توبه کرد و به اسلام برگشت فبها (کار درستی است) و الّا باید کشته شود.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: هر کس دینش را تغییر دهد بکشیدش. (شرح مشکل الاثار ج7ص303 - المبسوط للسرخسی ج10ص98)

و کشتن مرتدین از حضرت علی (رض) نیز روایت‌شده است یعنی حضرت علی (رض) دستور دادند تا کسانی که مرتد شدند را آتش بزنند. (شرح مشکل الاثار ج7ص303 - المبسوط للسرخسی ج10ص98)

و مهلت دادن برای این است که ممکن است شبهه‌ای برایش پیش‌آمده باشد پس برای تفکر مدتی را اجازه داده شود. (المبسوط للسرخسی ج10ص98)

 مسئله 61 ◄ توبه از ارتداد به این صورت است که از هر دینی به‌غیراز اسلام اعلام برائت و بیزاری کند و یا به این صورت اعلام نماید: «از دینی که اختیار کرده است اعلام بیزاری کند».

دلیل:

زیرا مرتد دینی ندارد پس با تبرّی و بیزاری از ادیان غیر اسلام توبه‌ی وی حاصل می‌شود و اگر از دینی که اظهار دخول در آن کرده باشد اعلام بیزاری کند مقصود حاصل می‌شود. (المبسوط للسرخسی ج10ص99)

 مسئله 62 ◄ اگر مرتد را قبل از تقاضای اسلام از وی کشته شود فقط ترک مستحب نموده است و ضمان و تاوانی ندارد.

دلیل:

حضرت عمر (رض) در مورد کسی که بدون مهلت وی را کشته بودند فرمودند: اگر من بودم به وی سه روز مهلت می‌دادم اگر در این سه روز توبه نکرد بعد می‌کشتم؛ و این دلیل بر مستحب بودن مهلت است. (المبسوط للسرخسی ج10ص99)

 مسئله 63 ◄ املاک مرتد تا وقت توبه‌ی وی مصادره می‌شود؛ یعنی اگر توبه کند به وی برگردانده می‌شود.

دلیل:

قرآن کریم: آنگاه اگر [از کفر] توبه کردند و نماز برپا داشتند و زکات پرداختند، آزادشان بگذارید که خداوند آمرزگار مهربان است‌. (سوره التوبه آیه 5)

با کفر ورزیدن ملکش زایل می‌شود ولی ازآنجاکه امید برگشت وی می¬رود، پس مصادره کرده شود و اگر برگشت، آنچه از کفر بر وی پیش‌آمده است را در حکم عدم محسوب کرده شود. (الهدایه ج2ص407)

 مسئله 64 ◄ اگر مرتد بمیرد یا کشته شود و یا به دار الحرب فرار کند و حکم به فرار وی به دار الحرب شود، در این صورت، مدبر و ام ولد وی آزاد می‌شوند و بدهی مهلت‌دار وی را نقد حساب شود و آنچه در زمان مسلمان بودنش کسب کرده است به وارثان مسلمان وی می‌رسد و آنچه در مدت ارتدادش کسب نموده است فیء (غنیمت) است.

مدبر: برده‌ای که اربابش به وی می‌گوید وقتی من مردم تو آزاد هستی.

ام ولد: کنیزی که اربابش به وی گفته است آنچه در شکم داری از من است.

دلیل:

مرتدشدن مرگ حکمی است و آنچه قبل از آن کسب کرده است می‌توان به خود وی نسبت داد پس به ورثه‌اش می‌رسد ولی بعد از مرتدشدن حق مالکیت چیزی را ندارد پس به وارثان وی نیز تعلق نمی‌گیرد. (فتح القدیر ج6ص76)

 مسئله 65 ◄ بدهی هر زمان از کسب همان پرداخت شود یعنی بدهی زمان مسلمانی‌اش را از کسب زمان مسلمانی‌اش پرداخت شود و بدهی زمان ارتدادش را از کسب زمان ارتداد وی پرداخت شود.

دلیل:

زیرا مستحقان اموال وی در هر دو زمان (زمان ارتداد و قبل ارتداد) سببشان مختلف است و هر یک از اموال در زمان خودش حاصل‌شده است پس استحقاق نیز بر اساس واجب شدن آن می‌باشد تا تاوان در مقابل غنیمت باشد. (الهدایه ج2ص408)

تاوان در مقابل غنیمت بودن یعنی هر آنچه کسب می‌کنی به همان اندازه و مثل آن تاوان باشد و این محض عدالت خواهد بود.

 مسئله 66 ◄ نکاح مرتد باطل می‌شود و ذبحش نیز باطل است و طلاق و ام ولد نمودن کنیزش صحیح است.

دلیل:

زیرا حکم نکاح و ذبح بر اساس دین است و مرتد دینی ندارد. (الهدایه ج2ص409)

و ام ولد خواندن و طلاق به ولایت کامل داشتن بستگی ندارند و همچنین به مالکیت حقیقی نیز بستگی ندارند. (الهدایه ج2ص409)

 مسئله 67 ◄ معامله و بیعش موقوف است؛ یعنی اگر اسلام بیاورد اجرا شود و اگر بمیرد و یا کشته شود و یا به دارالحرب بگریزد و حکم به ملحق شدن وی به دار الحرب شود، معامله و بیعش باطل است.

دلیل:

زیرا مرتد در حکم حربی است که بدون اجازه وارد دار الاسلام شده باشد و دستگیر شود و معاملات وی به‌مانند اموالش موقوف است؛ زیرا حال وی از اسلام یا ارتداد نامعلوم است. (الهدایه ج2ص409)

 مسئله 68 ◄ اگر قبل از حکم به ارتداد و لاحق شدن به دارالحرب برگردد پس حکمش این است که انگار وی مرتد نشده است و اگر بعد از حکم برگردد، پس آنچه در دست وارثانش وجود دارد را پس بگیرد.

دلیل:

زیرا وارث برای این اموال مرتد را گرفته بود که وی با الحاق به دارالحرب از اموالش بی‌نیاز شده است و وقتی برگشت و مسلمان شد، به آن احتیاج پیدا کرد. (الهدایه ج2ص409)

 مسئله 69 ◄ زن اگر مرتد شود، کشته نشود و تا وقت اسلام آوردن زندانی شود.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ به معاذ بن جبل (رض) به هنگام فرستادن وی به یمن چنین فرمودند: اگر مردی از اسلام برگشت پس بر وی اسلام را عرض کن، اگر اسلام آورد توبه‌اش را قبول کن و اگر برنگشت گردنش را بزن و اگر زنی مرتد شد پس بر وی اسلام را عرض کن اگر توبه کرد قبول کن و اگر توبه نکرد پس توبه‌اش بده (کاری کن توبه کند). (نصب الرایه ج3ص457 - المعجم الکبیر للطبرانی ج20ص53)

 مسئله 70 ◄ تصرف زن مرتد در اموالش صحیح است و کسب زمان اسلامش و زمان ارتدادش به وارثانش می‌رسد.

دلیل:

زیرا مالکیت وی بر اموالش باقی است و زن در حکم حربی نیست. (فتح باب العنایه ج6ص133)

 مسئله 71 ◄ مرتدشدن کودک عاقل و همچنین اسلام وی معتبر است و در صورت مرتدشدن وی را به برگشت به اسلام اجبار کرده شود و اگر امتناع کند کشته نشود.

دلیل:

زیرا حقیقت اسلام و کفر از وی سر زده است یعنی با اسلام آوردن اقرار با زبان و اعتقاد با قلب از وی حاصل‌شده است و رسول‌الله ﷺ اسلام حضرت علی (رض) را که کودک بودند معتبر دانسته‌اند و حقیقت کفر که همان انکار باشد نیز حاصل است. (فتح باب العنایه ج6ص135)

و قتل به خاطر ارتداد، عقوبت است و کودک اهل عقوبت نیست و اجبار به اسلام به نفع وی می‌باشد. (تبیین الحقائق ج3ص293)