نام : کتاب قول الفصل فی شبهات الوهابیه
نویسنده : دکتر عبدالصدیق آخوند کشمیری
شناسه : 7

صدقه از طرف میّت به میّت سود می رساند و صدقه دارای انواع گوناگون می باشد

شبهه ی یازدهم: صدقه وخیرات از طرف میّت:
صدقه از طرف میّت به میّت سود می رساند و صدقه دارای انواع گوناگون می باشد: 
در ديار ما رسم است كه براي ميّت تا هفت روز صدقه داده و براي تعزيت می نشينند و وهابيان با آن مخالفت می كنند.
براي اينكه اين بحث روشن شود اول بايد بدانيم آيا صدقه دادن براي ميّت سودي دارد يا خير؟
اهل سنّت كه تابع سنّت رسول الله ﷺ می باشند بر اين متّفق هستند كه صدقه و خيرات براي ميّت ثواب دارد و ثوابش به ميّت می رسد.
تعریف صدقه طبق حدیثی از رسول الله ﷺ: 
*عن أبي هريرةَ رضيَ الله عنه قال: قال رسول اللهِ صلى الله عليه وسلّم: «كلُّ سُلامى مِنَ الناسِ عليهِ صدقةٌ كلَّ يومٍ تَطُلعُ فيه الشمس: يَعدِلُ بينَ الاثنينِ صدقةٌ، ويُعينُ الرجُلَ على دابَّتهِ فيَحملُ عليها ـ أو يَرفع عليها مَتاعَهُ ـ صدقةٌ، والكلمةُ الطيبةُ صدقةٌ، وكلُّ خطوةٍ يَخطوها إلى الصلاة صدقةٌ، ويُميطُ الأذَى عنِ الطريقِ صدَقةٌ». (صحیح البخاری ج3ص1089 - صحیح مسلم ج7ص80 - مسند امام احمد ج2ص607 - صحیح ابن حبان ج4ص117)
رسول الله ﷺ: برای - شکرانه ی - هر یک از مفاصل بدن - که الله ﷻ به آنها ارزانی داشته است- بر گردن- ذمه ی- مردم هر روز صدقه واجب است: اصلاح بین دو نفر صدقه است و کمک به کسی برای گذاشتن بار بر مرکبش صدقه است و کلمه طیّبه صدقه است و هر قدمی که برای رفتن به نماز بر می دارد صدقه است و از برداشتن اذی- چیزهایی که باعث اذیَت شدن مردم می شود- نیز صدقه است.*
دلائل نفع صدقه و غیر آن به میّت: 
1) *قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و سلم: «مَا الْمَيتُ فِي قَبْرِهِ إِلا شِبْهُ الْغَرِيقِ الْمُتَغَوثِ يَنْتَظِرُ دَعْوَةً مِنْ أَبٍ أَوْ أُمَ أَوْ و لَدٍ أَوْ صَدِيقٍ ثِقَةٍ فَإِذَا لَحِقَتْهُ كَانَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ الدُّنْيَا و مَا فِيهَا، و إِنَّ اللَّهَ عَزَّ و جَلَّ لَيُدْخِلُ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ مِنْ دُعَاءِ أَهْلِ الدُّنْيَا أَمْثَالَ الْجِبَالِ، و إِنَّ هَدِيَّةَ الأَحْيَاءِ إِلَى الأَمْوَاتِ الاِسْتِغْفَارُ لَهُمْ و الصَّدَقَةُ عَنْهُمْ» الدَّيلمي عن ابنِ عبَّاسٍ رضيَ اللَّهُ عنهُمَا. (جامع المسانيد و المراسيل ج6ص309 - لسان الميزان ج5ص113- میزان الاعتدال ج6ص86 - الفردوس بماثورالكتاب ج4ص103)
رسول الله ﷺ: ميّت در قبر خود مانند كسي كه در حال غرق شدن می باشد كه كمك می خواهد، و منتظر دعائي از طرف پدر و مادر يا ولد و يا دوست مورد اطمينان است. پس وقتي اين دعاء به وی برسد، پس- همین دعاء- از دنيا و آنچه در آن می باشد، دوست تر و بهتر است و همانا الله ﷻ بر اهل قبور، به سبب دعاي اهل دنيا، - هديه هايي- مانند كوهها و هديه ي زندگان را به مردگان می رساند، و هدیه ی زندگان برای مردگان استغفار- طلب آمرزش- برای آن ها و صدقه از طرف آنها می باشد.*
2) *أَخْبَرَنَاهُ أبو الحسينِ بنُ بِشْرَانَ ببغدادَ أنا أبو جعفر الرزاز ثنا محمد بن عبيد الله يعني ابنَ المُنَادِي ثنا إسحاق الأزرق ثنا هشام بنُ حسانَ عن الحسنِ أَنَّ سعداً أَتَى النبيَّ فقالَ: يا رسولَ الله إنَّ أُمَّ سعدٍ كانتْ تُحِبُّ الصَّدَقَةَ، و تُحِبَ العَتَاقَةَ، فَهَلْ لَهَا أَجْرٌ إنْ تَصَدَّقْتُ عَنْهَا أَوْ أَعْتَقْتُ، قالَ: «نَعَمْ». (سنن الكبري للبيهقي ج9ص390 – المسند الشاشی ج1ص219)
سعد (رض) نزد رسول الله ﷺ آمد و گفت: يا رسول الله ﷺ همانا امّ سعد (رض) صدقه دادن و آزاد كردن را دوست می داشت؛ پس آيا براي وی اجري می باشد اگر من صدقه دهم يا كه آزاد كنم؟ حضرت جواب دادند: بله.*
3) *حدثنا مُحمَّدُ بنُ كَثِيرٍ أنبأنا إِسْرَائِيلُ عن أبي إِسْحَاقَ عن رَجُلٍ عن سَعْدِ بنِ عُبَادَةَ ، أَنَّهُ قال: «يَارَسُولَ الله إِنَّ أُمَّ سَعْدٍ مَاتَتْ فأَيُّ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ؟ قال: الْمَاءُ. قال: فَحَفَرَ بِئْراً وَقال: هذِهِ لأُمِّ سَعْدٍ». (سنن ابی داوود ج5ص95- مشکاة المصایح ج1ص526- الترغیب و الترهیب ج2ص41)
از سعد بن عباده (رض) (صحابی): یا رسول الله ﷺ مادر سعد فوت کرده، (به من بگوئید که): چه نوع صدقه ای (به مادرم) سود بیشتری می رساند؟ (چه صدقه ای بهتر است؟) حضرت ﷺ جواب دادند: آب. پس سعد (رض) چاهی کند و گفت این برای امّ سعد (مادر سعد) می باشد (یعنی ثوابش را به امّ سعد بخشیدم). *
4) * أخبرنا أبو علي الرُّوْذَبَارِيُّ و أبو عبد الله الحافظ و أبو زكريا بن أبي إسحاقَ و غيرُهُمْ قالوا ثنا أبو العباس محمد بن يعقوبَ ثنا الربيعُ بنُ سليمانَ ثنا عبد الله بنُ و هْبٍ أخبرني سليمان بن بلال عن العلاء بن عبد الرحمن عن أبيه عن أبي هريرةَ أَنَّ رسولَ الله قالَ: «إذَا ماتَ الإنسانُ انْقَطَعَ عنهُ عَمَلُهُ إلاَّ من ثلاثةِ أشياءَ: مِنْ صَدَقَةٍ جاريةٍ، أو علمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ و لَدٍ صالحٍ يَدْعُو لهُ». (سنن الكبري للبيهقي ج9ص389)
وقتي ابن آدم بميرد عملش قطع می شود مگر از سه چيز: 1) صدقه ی جاريه - مثل پل ساختن و مسجد ساختن- . 2) علمي كه از آن نفع گرفته می شود. 3) ولد صالحي كه برايش دعاء می كند.*
در اينجا گفته است كه عمل آن شخص و در اين حديث دليلي بر اين نيست كه عمل ديگري از ميّت قطع شود.
5) *أخبرنا أبو زكريا يحيى بن إبراهيمَ المُزَكِّي و أبو بكر أحمد بن الحسن القاضي قالا ثنا أبو العباس محمد بن يعقوبَ أنا محمد بن عبد الله بنِ عبدِ الحَكَمِ أخبرني ابنُ و هْبٍ أخبرني سعيد بن عبد الرحمن الجُمَحِيُّ و يحيى بن عبد الله بن سالم و مَالِكُ بنُ أَنَسٍ و اللَّيْثُ بنُ سعدٍ عن هشام بنِ عُرْوَةَ بنِ الزُّبَيْرِ عن أبيه عن عائشةَ زوجِ النبيِّ أَنَّ رجلاً سَأَلَ رسولَ الله فقالَ: إنَّ أُمِّي افْتُلِتَتْ نَفْسُهَا، و أَظُنُّهَا لو تَكَلَّمَتْ تَصَدَّقَتْ، فهلْ لَهَا أَجْرٌ في أَنْ أَتَصَدَّقَ عَنْهَا، فقالَ رسولُ الله: «نَعَمْ». إلاَّ أَنَّ مالكاً قالَ في الحديثِ: و أُرَاهَا لو تَكَلَّمَتْ تَصَدَّقَتْ، أَفَأَتَصَدَّقُ عَنْهَا، قالَ: «نعم». رواه البخاري في الصحيح عن ابن أبي أُوَيْسٍ عن مالكٍ. و أخرجه مسلم من أوجهٍ أُخَرَ عن هشامٍ. (سنن الكبري للبيهقي ج9ص386)
مردي از رسول الله ﷺ پرسيد؟ يا رسول الله ﷺ مادرم فوت شد و من گمان می كنم كه اگر حرف می زد صدقه می داد؛ آيا اگر من صدقه دهم، اجر و ثوابي براي وی می باشد؟ پس حضرت ﷺ جواب دادند: بله.*
6) *أخبرنا محمد بن عبد الله الحافظ و أبو بكر أحمد بن الحسن القاضي و أبو صادق محمد بن أحمدَ بن أبي الفوارس الصيدلاني قالوا ثنا أبو العباس محمد بن يعقوبَ ثنا محمد بن عبيد الله ابنُ المُنَادِي ثنا روْحُ بنُ عُبَادَةَ ثنا ابنُ جُرَيْجٍ أخبرني يَعْلَى أنه سمعَ عِكْرِمَةَ مولى ابنِ عَبَّاسٍ يقولُ أنبأنا ابنُ عَبَّاسٍ أَنَّ سعدَ بنَ عُبَادَةَ تُوُفِّيَتْ أُمُّهُ و هو غائبٌ عَنْهَا، فَأَتَى رسولَ الله فقالَ: يا رسولَ الله إنَّ أُمِّي تُوُفِّيَتْ و أنا غائبٌ عَنْهَا، يَنْفَعُهَا إنْ تَصَدَّقْتُ عنهَا، قالَ: «نَعَمْ»، قالَ: فإنِّي أُشْهِدُكَ أَنَّ حَائِطِي المخرافَ صَدَقَةٌ عَنْهَا. رواه البخاري في الصحيح عن محمد بن عبد الرحيم عن رَوْحٍ. (سنن الكبري للبيهقي ج9ص387 – مصنف عبدالرزاق الصنعانی ج9ص58 – مسند امام احمد ج5ص457)
مادر سعد بن عباده (رض) - صحابي- فوت كرد در حالي كه عباده (رض) غائب بود. پس پيش رسول الله ﷺ آمد و گفت: يا رسول الله ﷺ همانا مادرم فوت شد در حالي كه من غائب بودم، اگر صدقه دهم براي مادرم نفعي دارد؟ حضرت جواب دادند: بله. پس سعد بن عباده (رض) گفت: من تو را شاهد می گیرم كه حياط - باغ- مخراف - نام حیاط- را از طرف مادرم صدقه می دهم.*
7)* أخبرنا أبو بكر بن إسحاق الفقيه ، أنبأ بشر بن موسى ، ثنا الحميدي ، ثنا سفيان ، ثنا جعفر بن خالد بن سارة المخزومي ، أخبرني أبي و كان صديقاً لعبد الله بن جعفر أنه سمع عبد الله بن جعفر قال: لما نعي جعفر قال النبيّ : «اصْنَعوا لآلِ جَعْفَرَ طَعاماً فَقَدْ أَتاهُمْ أَمْرٌ يَشْغلُهُمْ». هذا حديث صحيح الإسناد و لم يخرجاه، و جعفر بن خالد بن سارة من أكابر مشايخ قريش، و هو كما قال شعبة: اكتبوا عن الأشراف فإنهم لا يكذبون، و قد روي غير هذا الحديث مفسراً. (المستدرك علي الصحيحين ج1ص527 – سنن ابی داوود ج3ص195 – سنن ابن ماجه ج1ص514)
وقتي خبر فوت جعفر (رض) را براي حضرت رسول الله ﷺ آوردند حضرت ﷺ فرمودند: براي آل جعفر غذا درست كنيد، زيرا بر آنان امري وارد شده است كه آنان را مشغول خود می كند.*
8) * عن مَريمَ بنتِ فَروةَ : أَنَّ عِمرانَ بنَ حُصينٍ(الصحابي) لمَّا حَضَرَتْهُ الوَفَاةُ قالَ: إذَا أنَا مِتُّ فَشُدُّوا على بَطْنِي عِمَامَةً و إذَا رَجَعْتُمْ فانْحَرُوا و أَطْعِمُوا. (مجمع الزوائد ج3ص85- معجم الطبراني الكبير ج18ص106)
همانا عمران بن حصين (رض)- صحابي- وقتي اجلش نزديك شد، گفت: وقتي من فوت کردم؛ پس بر شكم من دستاري ببنديد و وقتي - از دفن- برگشتيد پس نحر- سر بريدن و ذبح كردن شتر- كنيد و - به مردم- اطعام كنيد- غذا دهيد- .*
با اين احاديث معلوم شد كه صدقه و دعاء زندگان براي مردگان نفع دارد و هديه ي زندگان براي مردگان همان دعاء و طلب آمرزش و صدقه دادن می باشد. دقيقاً همان كاري كه ما براي مردگان خود انجام می دهيم و براي اين كار زماني تعيين نشده است و هركس به قدر و وسع خود اينكار را می كند.