وقت نماز هر مکان نسبت به مکان دیگر متفاوت است حتی اگر در یک مکان بوده و اختلاف ارتفاع داشته باشند:

وَحُكِيَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي مُوسَى الضَّرِيرِ أَنَّهُ اُسْتُفْتِيَ فِي أَهْلِ إسْكَنْدَرِيَّةَ أَنَّ الشَّمْسَ تَغْرُبُ بِهَا وَمَنْ عَلَى مَنَارَتِهَا يَرَى الشَّمْسَ بَعْدَ ذَلِكَ بِزَمَانٍ كَثِيرٍ.

فَقَالَ: يَحِلُّ لِأَهْلِ الْبَلَدِ الْفِطْرُ وَلَا يَحِلُّ لِمَنْ عَلَى رَأْسِ الْمَنَارَةِ إذَا كَانَ يَرَى غُرُوبَ الشَّمْسِ لِأَنَّ مَغْرِبَ الشَّمْسِ يَخْتَلِفُ كَمَا يَخْتَلِفُ مَطْلَعُهَا فَيُعْتَبَرُ فِي أَهْلِ كُلِّ مَوْضِعٍ مَغْرِبُهُ.[1]

از ابی‌عبدالله بن ابی موسی ضریر حکایت شده است که از وی در مورد اهل اسکندریه سؤال شد که خورشید در آن غروب می‌کند و کسی که بر بالای مناره‌ی اسکندریه باشد، خورشید را تا مدتی زیاد (بعد از غروب بر اهل آن) می‌بیند. پس جواب دادند: برای اهل آن شهر فطر حلال است ولی برای کسی که بر بالای مناره باشد تا وقتی خورشید را می‌بیند حلال نیست؛ زیرا زمان غروب خورشید مختلف است همچنان که زمان طلوع آن مختلف است پس برای هرکس مغرب خود آن شخص اعتبار کرده می‌شود.

 [تَنْبِيهٌ] قَالَ فِي الْفَيْضِ: وَمَنْ كَانَ عَلَى مَكَان مُرْتَفِعٍ كَمَنَارَةِ إسْكَنْدَرِيَّةَ لَا يُفْطِرُ مَا لَمْ تَغْرُبْ الشَّمْسُ عِنْدَهُ وَلِأَهْلِ الْبَلْدَةِ الْفِطْرُ إنْ غَرُبَتْ عِنْدَهُمْ قَبْلَهُ وَكَذَا الْعِبْرَةُ فِي الطُّلُوعِ فِي حَقِّ صَلَاةِ الْفَجْرِ أَوْ السُّحُورِ.[2]

آگاهی: در (کتاب) فیض گفته است: کسی که بر مکان مرتفعی باشد مثلاً در مناره‌ی اسکندریه، وی نباید افطار کند تا وقتی‌که خورشید در نزد وی غروب نکرده باشد و برای اهل آن شهر همین‌که نزد خودشان غروب کرد، قبل از غروب نزد شخص بالای مناره، افطار شده است و همچنین است در مورد طلوع فجر در حق نماز صبح و همین‌طور در مورد سحری خوردن.

كما أن دخول الوقت وخروجه يختلف باختلاف الأقطار حتى إذا زالت الشمس في المشرق لا يلزم منه أن تزول في المغرب وكذا طلوع الفجر وغروب الشمس بل كلما تحركت الشمس درجة فتلك طلوع فجر لقوم وطلوع شمس لآخرين وغروب لبعض ونصف ليل لغيرهم. (تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق وحاشية الشلبي (1/ 321))

همچنان که داخل شدن وقت و خارج شدن آن با اختلاف اقطار مختلف می‌گردد حتی اگر در مشرق زوال نیمروز باشد این الزام نمی‌کند که در غرب نیز چنین باشد و همچنین است در مورد طلوع فجر (دانگ) و غروب خورشید بلکه همین‌که خورشید درجه‌ای حرکت کند پس آن زمان برای قومی وقت طلوع فجر بوده و برای دیگری طلوع خورشید و برای بعض دیگر غروب و برای بعض دیگر نصف شب خواهد بود.

در مورد مکان مرتفع متراژی مطرح نمی‌باشد و در مورد مناره‌ی اسکندریه که بعضی آن را غلو و افسانه‌ای دانسته‌اند بعضی گفته‌اند که در زمان آبادی آن بیش از صد متر بوده است و در ویکی‌پدیای فارسی به تاریخ 10/10/1396 آمده است که در وقت ورود اعراب به اسکندریه شانزده متر آن باقی بوده است.

پس باید توجه داشت کسانی که ادعا می‌کنند طلوع فجر گنبد را در بالای زیارتگاه خالد نبی دیده‌اند و یا برای دیدن طلوع فجر گنبد مثلاً به صحرا می‌روند و یا بر بالای کوه می‌روند و یا برای دیدن طلوع فجر بندر ترکمن به صحرای پشت گمیشان می‌روند، سخت در اشتباه بوده و توجیه شرعی ندارند و بر آنان توبه واجب است و باید که توبه‌ی خود را به مردم اعلام کنند که باعث گمراهی عوام شده‌اند و این توبه با پیام دادن به فلان عالم درست نمی‌شود و آن عالم نیز اختیاری ندارد که از پیش خود خلاف شرع را بپذیرد پس بر آن عالم نیز واجب است که خلاف شرع بودن این جدول‌ها را اعلام کند و همچنین خلاف شرع بودن بیرون رفتن از مکان خود برای دیدن فجر و یا غروب و همچنین خلاف شرع بودن رفتن بر بالای مکان مرتفع برای رؤیت فجر صادق را اعلام کند.

[1]- بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع (2/ 83

[2]- الدر المختار وحاشية ابن عابدين (رد المحتار) (2/ 420)