فصل 3: احكام چاه

احكام چاهي كه در آن نجسي افتاده باشد:

 مسئله 83 ◄ 1) اگر حيواني افتاده و مرده و آماسيده باشد (باد كرده باشد يا اجزاء آن از هم جدا شده باشد) در اين صورت فرقي نمي كند كه چه نوع حيواني است، چه بزرگ باشد مثل انسان و چه كوچك باشد مثل موش، پس بايد تمام آب چاه كشيده شود 

 مسئله 84 ◄ 2) اگر حيوان بلافاصله و قبل از آماسيدن بيرون آورده شود، در اين صورت اگر جثّه ي آن مثل انسان يا گوسفند باشد باز بايد تمام آب آن كشيده شود.

 مسئله 85 ◄ اگر امكان كشيدن تمام آب نباشد پس آن مقدار بايد كشيد كه در آن است و براي اين كار مي توان از دو نفر كه مقدار آب در چاه را مي دانند و در اين كار خبره هستند پرسيد و هر مقدار كه آنان مي گويند كشيده شود كافي است.

 مسئله 86 ◄ 1) حيواني كه بلافاصله قبل از آماسيدن بيرون آورده شد اگر جثه اش مانند مرغ باشد پس براي پاك شدن چاه كافيست كه چهل سطل (دلو) از آن كشيده شود و شصت سطل كشيدن مستحب است.

 مسئله 87 ◄ 2) اگر گنجشك يا مانند آن باشد بيست سطل و اگر سي سطل بكشد مستحب است.

دليل :

1- مردي حبشي در زمان صحابه (رض) درچاه زمزم افتاد و فوت کرد و ابن زبير (رض) حكم كردند تا تمام آب آن را بكشند و خالي كنند و هر چه كشيدند آب آن تمام نمي شد. نگاه در چاه كردند و ديدند كه در آن چشمه اي از طرف حجر الاسود جاريست. پس ابن زبير (رض) گفتند: ديگر بس است.  (طحاوي واعلاء السنن ج1ص 299 - تحفة الأحوذي شرح سنن الترمذي (اقرار دارد به صحت اسناد ومتن) ج 1ص179(11ج دارالفكر)- شرح المعاني والاثار ج1ص11- مرقاه المفاتيح ج2ص176- نصب الرايه كتاب الطهارات – اعلاء ج1ص299).

و اين کار در حضور جمعي از صحابه (رض) بوده است و كسي بر ابن زبير (رض) انكار نكرد. (تحفة الأحوذي شرح سنن الترمذي (اقرار دارد به صحت اسناد ومتن) ج 1ص179(11ج دارالفكر)- شرح المعاني والاثار ج1ص11- مرقاه المفاتيح ج2ص176- نصب الرايه كتاب الطهارات - اعلاء ج1ص299).

2- از ابي سعيد خدري (رض) ( از صحابه ي رسول الله ﷺ) روايت شده است كه در مورد مرغ حكم كرد كه چهل سطل كشيده مي شود. (نصب الرايه كتاب الطهارات - هدايه ج1ص103- فتح القدير ج1ص103- البحرالرائق ج1ص261).

3- از انس (رض) (صحابي): در مورد موش دستور داد كه بيست دلو بكشند. (نصب الرايه كتاب الطهارات - البحرالرائق ج1ص261- مراقي الفلاح ج1ص11- شرح الوقايه علي القاري كتاب الطهاره - در مصنف ابن آبي شيبه عن عطاء مذكور است ج1ص118- مصنف عبدالرزاق ج1ص81).

دلو: سطل آب

 مسئله 88 ◄ اندازه ي معتبر در اين احكام، دلو وسط و ميانه است نه بزرگ و نه كوچك. و اگر ميانه نباشد پس با حساب وسط كشيده مي شود؛ مثلاً اگر دلو بزرگ باشد طوري كه گنجايش دو دلو ميانه را دارد. پس با هر بار كشيدن، دو بار حساب كرده مي شود. و بعضي گفته اند كه دلو همان شهر معتبراست و اقوال ديگري نيز وجود دارد. (البحرالرائق ج1ص261).

مسئله : وقتي در چاه نجاستي بيفتد، از چه زماني نجس مي شود؟

 مسئله 89 ◄ 1) اگر زمان وقوع نجاست در آن معلوم باشد، از زمان وقوع نجس می شود.

 مسئله 90 ◄2) اگر زمان وقوع حيوان معلوم نباشد پس نزد امام اعظم (رض) اگر باد نكرده باشد و آماسيده هم نباشد، پس وقت آن را يك شبانه روز قبل از پيدا شدن آن مي داند كه در اين صورت هر نمازي كه با آن آب در يك شبانه روز اخير خوانده شده اعاده شود و اگر باد كرده باشد يا آماسيده باشد، سه شبانه روز حساب كرده مي شود.

و نزد امامين (رض) گفته اند كه از زمان پيدا شدن آن حساب كرده مي شود.

دليل :

1- امام اعظم (رض) مي گويد: در اينجا براي موت اين حيوان سبب ظاهري وجود دارد كه همان وقوع در آب می باشد و زمان آن هم مشخص نيست و انتفاخ (باد كردن)، دليل آن است كه از زمان آن زياد گذشته است؛ پس آن را سه شبانه روز گفتيم و در غير انتفاخ معلوم مي شود كه زمان زيادي نگذشته است، پس آن را يك شبانه روز گفتيم؛ زيرا كمتر از آن ساعات و لحظه ها هستند كه قابل شمارش نيست و نمي توان مقدار معين كرد. (العنايه شرح الهدايه باب الماءالذي يجوز به الوضوء ومالايجوز- بنايه ج1ص462).

2- امامين (رض) در اين باره مي گويند: بر كساني كه از آن چاه استفاده كرده اند اعاده ي چيزي نيست تا وقتي كه يقين حاصل كنند كه چه وقت در چاه افتاده است؛ زيرا يقين با شك زائل نمي شود. (اللباب في شرح الكتاب ج1ص5- الجوهره النيره كتاب الطهاره - بنايه ج1ص461). يعني در اينجا يقين پاك بودن چاه است كه از آن استفاده  مي كردند و الآن با پيدا شدن آن نجس، در پاكي چاه شك بوجود آمد و مدت آن نیز معلوم نيست، پس تا قبل از پيدا شدن بر پاك بودن خود باقي است. (اللباب في شرح الكتاب ج1ص5- الجوهره النيره كتاب الطهاره - بنايه ج1ص461).