طریقه ی سعی: 

مسئله 88◄ اول به «صفا» رفته و وقتی به به بالای «صفا» برسد، رو به «بیت الله» کند و تکبیر و تهلیل و صلوات بخواند و دو دستش را بلند کند و دعاء کند.

مسئله 89◄ بعد به طرف «مروه» راه برود و بین دو میله ی سبز سریعتر راه برود.

مسئله 90◄ وقتی به بالای «مروه» رسید، همان کارهایی را انجام دهد که در «صفا» انجام داده بود.

مسئله 91◄ بعد به طرف «صفا» سعی کند. وقتی به «صفا برسد» این دومین سعی وی می باشد و این کار را هفت بار انجام دهد.

دلیل:

وقتی رسول الله ﷺ به نزدیکی «صفا» رسیدند، فرمودند: از آنچه که الله تعالی شروع کرده است، سعی خود را شروع می کنم و بر «صفا» ایستاده و دعا و تهلیل بجای آوردند. (صحیح مسلم ج2ص886 - مصنف ابن ابی شیبه ج3ص334 - سنن الدارمی ج2ص1167). (یعنی در قرآن اول ذکر صفا آمده است و بعد مروه).

مسئله 92◄ بعد از سعی در مکه ساکن شود و از احرام خارج نشود (زیرا وی احرام حج مفرد بسته است).

مسئله 93◄ در این مدت هر مقدار که خواست طواف نفل به جای آورد.

مسئله 94◄ امام در روز هفتم ذی الحجه برای مردم خطبه می خوانَد و در آن مناسک (اعمال حج) را توضیح می دهد.

دلیل:

رسول الله ﷺ در این روز برای مردم خطبه خواندند و مناسک حج را تعلیم دادند. (المستدرک علی الصحیحین ج1ص632 - السنن الکبری للبیهقی ج5ص180 - التلخیص الحبیر ج2ص544).

مسئله 95◄ سپس در روز نهم در «عرفات» خطبه می خوانَد و بعد در روز یازدهم در «منا» خطبه می خوانَد.

دلیل:

رسول الله ﷺ این کار را انجام دادند. (السنن الکبری للبیهقی ج5ص71 - نیل الاوطار ج3ص364 – البدر المنیر ج6ص162).

مسئله 96◄ در روز هشتم (روز ترویه) به «منا» برود و در آنجا تا صبح روز عرفه بماند.

مسئله 97◄ و در صبح عرفه به سوی عرفات حرکت کند.

دلیل:

رسول الله ﷺ صبح روز «ترویه» به منا آمدند و تا صبح عرفات در آنجا ماندند و بعد به عرفات رفتند. (صحیح مسلم ج2ص886 - مصنف ابن ابی شیبه ج3ص315 - نیل الاوطار ج5ص65).

مسئله 98◄ تمام صحرای عرفات بجز مکانی به نام «بطن عرنه» موقف می باشد.

 یعنی در هر جای عرفات بایستد، فرض وقوف عرفات را انجام داده است.

دلیل:

رسول الله ﷺ: سرتاسر عرفات محل وقوف می باشد بغیر از «بطن عرنه». (سنن ابن ماجه ج 2ص1002 - موطا مالک ج3ص569 - مسند احمد ج27ص316 - صحیح ابن خزیمه ج4ص254).

مسئله 99◄ بعد از زوال خورشید (در نیم روز)، امام حج مانند خطبه ی جمعه برای مردم خطبه می خواند.

مسئله 100◄ در این روز نماز ظهر و عصر را با هم خوانده می شود.

مسئله 101◄ و شرط جمع این دو نماز: 1- جماعت. 2- احرام می باشد و با یک اذان و دو اقامت اداء می شود؛ یعنی کسی می تواند بین این دو نماز را جمع کند که با جماعت اداء کند و محرم (دارای احرام) باشد.

مسئله 102◄ اگر کسی دارای این شرایط نباشد، نمی تواند بین این دو نماز را جمع بکند؛ یعنی کسی که تنها و بدون جماعت نماز بخواند، نمی تواند هر دو را با هم بخواند و همچنین کسی که محرم نیست نمی تواند بین دو نماز جمع کند.

دلیل:

 رسول الله ﷺ اینچنین عمل کرده اند. (صحیح مسلم ج2ص886 - مصنف ابن ابی شیبه ج3ص255 - سنن الدارمی ج2ص1167 - صحیح ابن حبان ج4ص311).

مسئله 103◄ بعد از خواندن نماز به «موقف» (مکانی که در آنجا ایستاده می شود تا فرض وقوف عرفه انجام شود) حرکت کرده می شود.

مسئله 104◄ غسل کردن قبل از حرکت به «موقف»، سنت است.

مسئله 105◄ اگر برای لحظه ای در «موقف» بایستد فرضش انجام شده است.

دلیل:

رسول الله ﷺ: حج همان عرفه است (ركن اصلي حج عرفه است)؛ هر كس قبل از طلوع فجر «يوم نحر» به عرفات برسد همانا به حجش رسيده است. (مسند طیالسی ج2ص643 - مسند حمیدی ج2ص147 - مصنف ابین ابی شیبه ج3ص225 - المعجم الاوسط ج5ص285).

مسئله 106◄ برای انجام وقوف عرفه، دانستن شرط نیست؛ یعنی اگر کسی در عرفه بایستد و خودش نداند که آن مکان عرفه است، باز فرضش اداء شده است.

مسئله 107◄ و یا اینکه در حالت خواب در آنجا بایستد باز فرضش اداء شده است. 

مسئله 108◄ همچنین شخص بیهوش را اگر همراهان وی به عرفات ببرند باز فرضش اداء شده است.

مسئله 109◄ بعد از غروب آفتاب «عرفه» را به سوی «مزدلفه» ترک کند.

دلیل:

رسول الله ﷺ تا غروب خورشيد در عرفات ماندند. (صحیح مسلم ج2ص886 - سنن ابی داود ج2ص182 - سنن ابن ماجه ج2ص1022 - مصنف ابن ابی شیبه ج3ص334 - سنن الدارمی ج2ص1167).

مسئله 110◄ و با اقامت در هر جای «مزدلفه» واجبش اداء می شود بجز مکانی به نام «وادی محسر».

دلیل:

رسول الله ﷺ: تمام نقاط مزدلفه محل انجام نسك مي باشد بجز «وادي محسر». (سنن ابن ماجه ج 2ص1002 - موطا مالک ج3ص569 – مسند امام احمد ج27ص316 - صحیح ابن خزیمه ج4ص254).

مسئله 111◄ در «مزدلفه»، نماز مغرب و عشاء را با هم در وقت عشاء، با یک اذان و یک اقامه بخواند.

دلیل:

رسول الله ﷺ در مزدلفه با يك اذان و يك اقامه مغرب و عشاء را اداء كردند. (مسند احمد ج9ص166 - سنن النسائی ج5ص260 - مسند ابی یعلی ج10ص168 - مستخرج ابی عوانه ج2ص379).

مسئله 112◄ اگر کسی نماز مغربش را در وقت مغرب بخواند، باید آن را در وقت عشاء و قبل از فجر صادق اعاده کند؛ یعنی در این روز خواندن مغرب در وقت عشاء واجب است.

مسئله 113◄ نماز صبح را اول وقت بخواند سپس بایستد و دعاء کند و وقتی هوا روشن شد به منا بیاید و «رمی جمره» را انجام دهد. (هفت بار سنگ زدن به شیطان).

دلیل:

رسول الله ﷺ اینچنین عمل کرده اند. (صحیح مسلم ج2ص886 - سنن ابی داود ج2ص182 - سنن ابن ماجه ج2ص1022 - مصنف ابن ابی شیبه ج3ص334).

از ابن عباس (رض): رسول الله ﷺ به ضعیفان اهل خود می گفت که به منی بروید ولی قبل از فجر صادق (صبح) رمی جمار را بجای نیاورید. (شرح مشکل الاثار ج9ص123 - السنن الکبری للبیهقی ج5ص216 - عمده القاری ج10 ص15).

مسئله 114◄ طریقه ی سنگ زدن: انگشت شست را با انگشت سبابه قفل کند و سنگ ریزه را بر روی ناخن انگشت شست خود گذاشته و سنگ را پرتاب کند. (این عمل را «خذف» گویند).

مسئله 115◄ و هر بار، تکبیر گوید.

مسئله 116◄ در اولِ رمی جمره تلبیه گفتن را قطع کند.

دلیل:

رمی رسول الله ﷺ را اینچنین روایت کرده اند.  (صحیح مسلم ج2ص886 - سنن ابی داود ج2ص182 - سنن النسائی ج5ص267).

مسئله 117◄ حاج مفرد اگر بخواهد می تواند دم شکرانه ذبح کند.

دم شکرانه: ذبح کردن گوسفند برای به جای آوردن شکرانه ی موفقیت در اتمام و حاجی شدن.

مسئله 118◄ بعد از ذبح دم، موهایش را کوتاه کند.

مسئله 119◄ تراشیدن سر از کوتاه کردن افضل است.

دلیل:

رسول الله ﷺ به منی آمدند و رمی جمار بجای آوردند و بعد به قربانگاه رفتند و بعد از آن به حلاق (کسی که سر می تراشد؛ سلمانی) فرمودند تا سر ایشان را بتراشد. (صحیح مسلم ج2ص947 - السنن الکبری للبیهقی ج5ص168 - عمده القاری ج10ص62).

مسئله 120◄ همه ی چیزهایی که با احرام بستن برای حاج حرام شده بود، بعد از تراشیدن سر حلال شد بجز نزدیکی به زنش.

یعنی می تواند لباس عادی بپوشد و چیزهای خوشبو کننده استفاده کند و کفش بپوشد و کلاه و عمامه سرش بگذارد...

دلیل:

رسول الله ﷺ:  هرکس رمی جمره ی عقبه را انجام دهد و ذبح و حلق را بجای آورد، همه محرّمات حج بر وی حلال می گردد بغیر از زنان. (مصنف ابن ابی شیبه ج3ص238 - مسند اسحق بن راهویه ج2ص432 - السنن الکبری للنسائی ج4ص217 - مسند ابی یعلی ج7ص441 - صحیح ابن خزیمه ج4ص303).

مسئله 121◄ بعد از اینکه از احرام بیرون آمد، طواف زیارت (طواف فرض) را به جای آورد.

دلیل:

در روز اول عید قربان رسول الله ﷺ به مکه برگشتند و (طواف زیارت را انجام دادند) و بعد برگشتند. (صحیح مسلم ج2ص950 – مسند امام احمد ج8ص498 - مسند البزار ج12ص158 - السنن الکبری للبیهقی ج4ص218 - صحیح ابن خزیمه ج4ص304).

مسئله 122◄ اگر سعی صفا و مروه را قبلاً انجام داده باشد، در این طواف رمل نکند (رمل: لرزاندن کتف ها و حالت جنگ به خود گرفتن).

مسئله 123◄ وقت طواف زیارت سه روز عید قربان است.

دلیل:

زیرا در آیات 28 و 29 طواف را بر ذبح عطف کرده است و معطوف در حکم معطوف علیه می باشد. (الهدایه ج1ص145 - تبیین الحقائق ج2ص33).

مسئله 124◄ و انجام آن در روز اول عید قربان افضل (بهتر) است.

دلیل:

این افضلیت، با اجماع امّت ثابت است. (البنایه ج4ص252).

مسئله 125◄ بعد از طواف زیارت نزدیکی به زن نیز حلال می گردد.

مسئله 126◄ تأخیر طواف زیارت از روزهای عید قربان مکروه بوده و دم واجب می شود. (قربانی کردن گوسفند).

دلیل:

از ابن عباس (رض): هرکس نسکی را تقدیم یا تأخیر کند، پس بر وی دم واجب است. (مصنف ابن ابی شیبه ج3ص362 - شرح مشکل الاثار ج15ص288).

مسئله 127◄ در روز دوم عید قربان رمی جمار انجام دهد. (به هر سه شیطان سنگ بزند).

مسئله 128◄ به ترتیب از شیطان نزدیک به «مسجد خیف» شروع کند.

مسئله 129◄ با هر سنگ زدن تکبیر گوید.

مسئله 130◄ بعد از سنگ زدن شیطان اول و دوم بایستد و دعاء کند و در سومی نایستد.

دلیل:

حضرت عائشه (رض) حج رسول الله ﷺ را اینچنین توصیف کردند. (سنن ابی داود ج2ص201 – مسند امام احمد ج41ص140 - عمده القاری ج10 ص68).

مسئله 131◄ در روز سوم نیز این عمل را تکرار کند.

مسئله 132◄ اگر در روز چهارم در منی بماند، این عمل را تکرار کند.

دلیل:

ترجمه ی آیه: خداوند را در روزهايى چند ياد كنيد (ایام منی)، و هر كه در دو روز شتاب كند (از راه منی)، مرتكب گناهى نشده است. هر پرهيزگارى هم كه تأخير كند گناهى نكرده است. از خدا بترسيد و بدانيد كه همگان به پيشگاه وى گِرد مى‏آييد. [سوره ی بقره آیه 203]

مسئله 133◄ ماندن در منی در روز چهارم مستحب است.

دلیل:

زیرا رسول الله ﷺ روز چهارم را نیز ماندند. (سنن ابی داود ج2ص201 – مسند امام احمد ج41ص140 - عمده القاری ج10 ص68).

مسئله 134◄ اگر قبل از طلوع فجر روز چهارم منی را ترک کند، رمی آن روز ساقط می شود.

مسئله 135◄ هنگام رجوع به مکه، در مکانی به نام «محصب» اطراق کند.

دلیل:

زیرا رسول الله ﷺ در «محصب» اطراق کردند و بعد وارد مکه شدند. (صحیح البخاری ج2ص180 - الجامع لابن وهب ج1ص77 – اخبار مکه ج4ص42 - المنتقی ج1ص131 - صحیح ابن خزیمه ج2ص79).

مسئله 136◄ بعد وارد مکه شده و «طواف صدر» انجام دهد. (طواف خدا حافظی).

دلیل:

مردم بعد از انجام مناسک حج هر کدام از سمتی به خانه هایشان برمی گشتند و رسول الله ﷺ به آن ها امر فرمودند که آخرین کار آنان در حج، بیت الله باشد (یعنی طواف بیت الله). (صحیح مسلم ج2ص963 - سنن ابن ماجه ج2ص1020 – مسند الشافعی ج1ص131).

مسئله 137◄ در این طواف رمل و سعی نیست.

مسئله 138◄ بعد از آب زمزم بنوشد.

دلیل:

حضرت عائشه (رض) با خود از آب زمزم برمی داشتند و می گفتند که رسول الله ﷺ این کار را می کرده است. (سنن الترمدی ج3ص286 - مسند ابی یعلی ج8ص139 - شرح السنه للبغوی ج7ص300).

مسئله 139◄ آستانه ی درِ کعبه را ببوسد.

مسئله 140◄ رخ و سینه اش را به ملتزم چسابنده و از پرده ی کعبه گرفته با اخلاص کامل دعاء کند و از اینکه باید آنجا را ترک کند اظهار ناخوشنودی کرده و گریه کند.

دلیل:

عبدالله بن عمر (رض) این کارها را انجام دادند و گفتند: رسول الله ﷺ را دیدم که این چنین عمل می کند. (سنن ابن ماجه ج2ص987).

مسئله 141◄ و به صورت قهقری بر گردد تا اینکه از مسجد خارج شود. (قهقری؛ عقب عقب راه رفتن).

مسئله 142◄ زن سرش را بپوشاند و پوشش از روی صورت خود بردارد. (نقاب یا مانند آن نبندد).

مسئله 143◄ اگر بر روی صورتش چیزی بیاندازد و آن چیز با صورتش تماس نداشته باشد جائز است.

دلیل:

رسول الله ﷺ: احرام مرد در سر وی و احرام زن در صورت وی می باشد؛ یعنی مرد سرش را نپوشاند و زن صورت خود را. ( سنن الدارقطنی ج3ص363 - السنن الکبری للبیهقی ج5ص74 - معرفه السنن و الاثار ج7ص139).

مسئله 144◄ زن نباید تلبیه را جهراً بگوید. 

جهر: بلند کردن صدا.

 دلیل:

از ابن عباس (رض) و ابن عمر (رض): زن تلبیه را به جهر نگوید. ( مصنف ابن ابی شیبه ج3ص328 - السنن الصغیر للبیهقی ج2ص152 - عمده القاری ج9ص171).

مسئله 145◄ در سعی بین صفا و مروه نباید بِدَوَد بلکه آرام آرام راه برود.

از ابن عمر (رض): بر زن رمل و سعی نیست. (مصنف ابن ابی شیبه ج3ص150 - سنن الدارقطنی ج3ص365 - حلیه الاولیاء ج9ص36).

مسئله 146◄ زن سرش را نباید بتراشد بلکه به مقدار سر انگشت از آن کوتاه کند.

دلیل:

رسول الله ﷺ زنان را از تراشیدن موی سر منع کرده اند. (سنن الترمذی ج3ص247 - سنن النسائی ج8ص130 – مسند البزار ج2ص92 - عمدة القاری ج10ص64).

رسول الله ﷺ بر زن تقصیر (کوتاه کردن) واجب است. ( سنن ابی داود ج2ص203 - سنن الدارمی ج2ص1212 - المعجم الکبیر للطبرانی ج12ص250).

مسئله 147◄ زن لباس عادی بپوشد (لباس دوخته شده بپوشد).

دلیل:

زیرا پوشیدن لباس دوخته نشده موجب کشف عورت می شود و آن حرام است. (الهدایه ج1ص149 - تبیین الحقائق ج2ص39).

مسئله 148◄ اگر حجرالأسود شلوغ باشد، زن نباید به آن نزدیک شود.

مسئله 149◄ حیض دیدن زن به غیر از طواف چیزی از مناسک حج را منع نمی کند.

دلیل:

حضرت عائشه (رض) برای حج همراه رسول الله ﷺ از مدینه خارج شدند. در راه حج حضرت عائشه (رض) حائض شدند و گریه کنان پیش رسول الله ﷺ رفتند و رسول الله ﷺ فرمودند: هر آنچه که حاج انجام می دهد را انجام بده به غیر از طواف بیت الله. (صحیح البخاری ج7ص101 – مسند امام احمد ج40ص132 - صحیح مسلم ج873).

مسئله 150◄ اگر کسی حجّش فوت شود باید طواف کند و سعی صفا و مروه انجام دهد و از احرام خارج شده و در سال بعد قضای آن را بجای آورد.

دلیل:

رسول الله ﷺ به کسی که حجّش را باطل کرده بود فرمودند: به حج خود ادامه دهید و دمی قربانی کنید و در سال آینده حج خود را قضاء کنید. (المراسیل لابی داود ج1ص147 - السنن الکبری للبیهقی ج5ص272).

فوت شدن حج: یعنی باطل شدن حج.