تعریف مشروعات و غیر مشروعات

تعریف مشروعات:

مسئله 1 ◄ مشروع آنچه که در شرع انجام آن روا باشد و غیرمشروع مقابل آن است.

1) فرض: آنچه که انجام آن ثواب دارد و ترک آن عقاب دارد و منکر آن (کسی که آن را بر خود فرض نداند) کافر است.[1]

در بعضي از كتب بجاي لفظ فرض، واجب را مي آورند كه منظورشان همان فرض است.

مسئله 2 ◄ 2) واجب: وجوب عمل به آن با شبهه ثابت شده است و حكم آن در عمل مانند فرض است ولی در اعتقاد چنین نیست.[2]

حکم واجب: انجام آن ثواب دارد و ترک آن موجب عذاب است ولی منکر آن کافر نمی گردد.

مسئله 3 ◄ 3) سنّت (مؤكده- سنَة الهدي): آنچه از عمل كه رسول الله ﷺ بر آن مداومت كرده است با ترك آن احياناً. (يعني تقريباً هميشه آن را انجام مي داده و در بعضي از اوقات آن را ترك كرده است) و حكم آن: ثواب است با انجام دادن آن و انجام ندادن آن فعل، عتاب دارد (مؤاخذه شدن به اينكه چرا انجام نداده اي).[3]

مسئله 4 ◄ 4) مستحب (سنّت زائده- نفل- تطوع): آنچه که پيامبر ﷺ بعضی مواقع آن را انجام می داده و بعضی مواقع آن را ترک می کرده است. حكم آن: ثواب با فعل و عدم عذاب با ترك آن.[4]

مسئله 5 ◄ 5) مباح: آنچه از عمل كه انجام و ترك آن يكي باشد و حكم آن عدم ثواب و يا عذاب با انجام يا ترك آن است.[5]

تعریف غیرمشروعات:

مسئله 6 ◄ 6) حرام (منهي – منهي عنه): آنچه از عمل كه نهي از آن با دليل قطعي ثابت شده است. حكم آن: اگر براي رضاي الله ﷻ آن كار را انجام ندهد و ترك كند، ثواب دارد و انجام آن عذاب دارد و كسي كه آن را حلال بداند (عمل به آن را جائز بداند) مسلمان نيست و كافر است.[6]

مسئله 7 ◄ 7) مكروه: آنچه از عمل كه بر آن نهي وارد شده ولي دليل حرمت (حرام بودن) آن قطعي نيست. نزد امام محمد (رض) حرامي است كه بخاطر نبودن دليل، به آن حرام گفته نشده است؛ و نزد امام اعظم (رض) و امام ابویوسف (رض) به حرام نزديك است.[7]

مسئله 8 ◄ البته مكروه را به دو گروه تقسيم مي كنند: 1) مكروه تحريمي که حكمش حكم حرام است. 2) مكروه تنزيهي كه خلاف اوّلي و ترك مستحب را گويند كه حكم آن تقريباً با مباح يكي است.[8]

[1]- التوضيح، عبيدالله بن مسعود،2(ج) آرام باغ، پاكستان، تجارتخانه كتب، ج2ص680،- نورالانوار وقمرالانوار، (1ج)، ملتان، پاكستان، كتب خانه مجيديه،1407، ص170

- الإحكام في أصول القرآن ابن حزم ج3ص341 باب الثانی عشر فی الاوامر والنواهی فصل في الأمر بعد الحظر - مراتب الشريعة وحاشيه البناني ج1ص71- روضه الناظر ج1ص16- شرح المحلي علي جمع الجوامع الجلال المحلي ج2ص3و4و البحر المحيط بدرالدين زركشي فصل في الواجب - التقرير والتحبير في شرح التحرير ابن امیر حاج ج2ص98 بآب اول فی الاحکام و المستصفى في أصول الفقه محمد بن محمد بن محمد الغزالي القطب الاول في الثمره ج1ص52 - اللمع في أصول الفقه، ابی اسحاق شیرازی، ج1ص21- شرح المحلى على جمع الجوامع، محمد بن أحمد بن محمد بن هاشم المحلي، ج2ص3 - فقه كيداني، نسفي، تعریف مشروع، مشروع اول

[2]- التوضيح، ج2ص682- نورالانوار ص170- فقه كيداني مشروع دوم - اللمع في أصول الفقه آبي اسحق شيرازي، ج1ص21

[3]- التوضيح ج2ص681- نورالانوار ص170و171- فقه كيداني مشروع سوم

[4]- التوضيح ج2ص681و682- نورالانوار ص171- فقه كيداني مشروع چهارم

[5]- التوضيح ج2ص681- فقه كيداني مايلي مشروع

[6]- التوضيح ج2ص981- فقه كيداني غير مشروع اول

[7]- التوضيح ج2ص685و686- فقه كيداني غير مشروع دوم - مختصر الوقايه (النقايه) كتاب الكراهيه ص139و140- المدخل إلى مذهب الإمام أحمد، ابن بدران، ج1ص53

[8]- المستصفى في أصول الفقه محمد بن محمد بن محمد الغزالي، ج1ص52 - روضة الناظرعبد الله بن أحمد بن قدامة الجماعيلي المقدسي، ج1ص16 - البحر المحيط محمد بن بهادُر بن عبد الله الزركشي، مساله تعريف حسن وقبح وفصل في المكروه