کتاب اَلمَفْقُودِ (احکام فرد مفقود شده) :

تعریف مفقود: کسی است که اثری از وی نیست و معلوم نباشد که زنده است یا که مرده. (الاختیار لتعلیل المختار ج3ص37)

 مسئله 1◄ حکم مفقود: وی در حق‌وحقوق مربوط به خودش زنده محسوب می‌شود و درنتیجه زنش نمی‌تواند شوهر کند و اموالش تقسیم کرده نشود و عقد اجاره‌اش فسخ نشود.

دلیل:

رسول‌الله ﷺ: زن مفقود زن وی می‌باشد تا وقتی‌که آشکار شود. (السنن الصغیر ج3ص170 - العنایه ج6ص146)

از حضرت علی (رض): زن مفقود شخصی است که مورد امتحان واقع‌شده است، پس وی باید صبر کند و به نکاح کسی درنیاید تا وقتی‌که به‌یقین مرگ مفقود ثابت شود. (السنن الصغیر للبیهقی ج3ص169 - الهدایه ج2ص424)

 مسئله 2◄ قاضی شخصی را بگمارد تا حق مفقودالاثر را بگیرد و اموالش را حفظ کند و آنچه را که خوف فساد آن می‌رود بفروشد و نفقه¬ی فرزندانش و والدینش و زنش را بدهد.

دلیل:

زیرا قاضی به‌عنوان ناظر (نظر دهنده) بر هر شخصی که از نظر دادن عاجز است گمارده شده است. (الهدایه ج2ص423)

 مسئله 3◄ مفقود در حق دیگران میّت محسوب می‌شود و نمی¬تواند از دیگری ارث ببرد. منظور این است که سهم وی از ارث نگه‌داشته شود تا اینکه عمر مفقود به نود سال برسد.

دلیل:

زیرا زنده محسوب شدن وی به خاطر استصحاب حال بوده است و استصحاب حال نمی‌تواند برای استحقاق حجت باشد. (البنایه ج7ص367)

استصحاب حال: عبارت از اینکه چون دلیلی بر عدم یک شیء نداریم نمی‌توانیم عدم را اثبات کنیم پس حکم به وجود آن شیء می‌کنیم و این استصحاب نزد اصحاب ما احناف می‌تواند برای دفع یک شیء دلیل گرفته شود ولی نمی‌تواند برای استحقاق دلیل باشد. (البنایه ج7ص367)

 مسئله 4◄ اگر در مدت مفقودی زنده برگردد پس آن سهم‌الارثی که برایش نگه‌داشته شده بود، به وی تحویل داده می‌شود.

 مسئله 5◄ اگر بعد از نودسالگی برنگشت، پس حکم آن این‌گونه است که در مورد اموال خود وی در نودسالگی مرده است؛ پس زن وی بعد این نودسالگی عدت موت بنشیند و اموال وی بین وارثان حاضر در همان وقت نودسالگی مفقود تقسیم شود.

دلیل:

زیرا حکم فوت حکمی مانند فوت حقیقی اعتبار کرده می‌شود؛ یعنی مانند این است که وی در نودسالگی مرده است. (فتح باب العنایه5ص370 )

 مسئله 6◄ و در مورد اموال دیگران حکم به مرگ وی در اول وقت مفقود شدن کرده می‌شود. پس آنچه برای وی نگه‌داشته شده بود را به کسانی داده شود که در وقت فوت آن شخصی که برای مفقود سهم‌الارث نگه‌داشته شده بود، در قید حیات بودند.

دلیل:

زیرا وی در حق دیگران میت محسوب می‌شود. (فتح باب العنایه 5ص370 )